.Spis treści modułu:
- Inteligencja emocjonalna
- Temperatura emocji
- Typy emocji
- Hipsometryczna mapa uczuć
- Kolory emocji
Opracowała: Katarzyna Michalak
Inteligencja emocjonalna: Małgorzata Kuśpit
Żyjemy w czasach, w których znajomość emocji jest niesamowicie ważnym towarem, w których za pomocą emocji wyjaśnia się wiele rzeczy, wykorzystywane są one przez polityków, manipulowane przy użyciu algorytmów – mówi kulturoznawczyni Tiffany Watt Smith
Inteligencja emocjonalna
Inteligencja emocjonalna, czyli zdolność rozpoznania i nazwania zarówno własnych emocji, jak i tych, które czują inni, jest uważana za tak istotną, że uczy się jej w szkołach i firmach.
Ludzie obdarzeni tym rodzajem inteligencji odznaczają się:
– empatią,
– sumiennością,
– wysoką samokontrolą,
– umiejętnością współdziałania,
– zdolnościami adaptacyjnymi.
Potrafią nazywać emocje oraz rozpoznać źródło różnych stanów emocjonalnych u siebie i innych. Dzięki temu łatwiej im żyć, a innym łatwiej żyć z nimi.
Dzięki odkryciom młodej dziedziny nauki, jaką jest kognitywistyka, dziś wiemy, że emocje nie są wyłącznie prostymi refleksami wywołanymi przez czynniki zewnętrzne. Są skomplikowanym systemem, który reaguje zarówno na nasze biologiczne instynkty, jak i na kulturę, która nas otacza. Są zjawiskiem kognitywnym. Tworzą je nie tylko nasze ciała, ale i nasze myśli, a także nasza wyobraźnia.
Wyróżniamy sześć podstawowych emocji: radość, smutek, strach, obrzydzenie, złość, zaskoczenie oraz niezliczoną ilość ich odcieni.
Temperatura emocji
Zwykło się mówić, że emocje mają temperaturę albo natężenie.
Wykorzystajmy tę ich cechę, aby nauczyć się sporządzać hipsometryczną mapę uczuć.
Będzie to przy okazji ćwiczenie rozwijające inteligencję emocjonalną. Za przykład może nam posłużyć dowolny film, spektakl, książka – jakakolwiek opowieść, w której poznajemy również świat emocji bohaterów. Postaraj się nazwać emocje bohaterów i ocenić ich natężenie w skali od 1 (neutralne, niskie natężenie) do 6 (wysoka temperatura uczuć) w różnych momentach historii (początek, środek, punkt kulminacyjny, koniec).
Dlaczego jesteśmy odbiorcami sztuki? Bo chcemy poznawać, przeżywać, doświadczać piękna.
Nasz system emocjonalny pozostaje w ciągłej interakcji z systemem poznawczym i systemem oceny estetycznej. Emocje, które pojawiają się na kolejnych etapach poznawania dzieła sztuki nie są jednak tożsame z emocjami pojawiającymi się w sytuacjach życiowych i mają o wiele mniejsze natężenie niż rzeczywisty strach, gniew, czy euforia wywołane bodźcami naturalnymi bądź społecznymi.
Typy emocji
Badacz emocji powstających w kontakcie ze sztuką – Piotr Przybysz – wyróżnia trzy ich typy:
– emocje ucieleśnione (reakcje percepcyjno-behawioralne, np. reakcje ciała na bodźce akustyczne);
– emocje epistemiczne (związane z analizą struktury i formy dzieła artysty);
– emocje asocjacyjno-kontekstowe.
Pojawiają się one, gdy dzięki kontaktowi ze sztuką, zwracamy się w wyobraźni lub w pamięci epizodycznej lub semantycznej ku przedmiotom, ludziom, zdarzeniom oraz ideom ze sfery
pozaestetycznej.
W filmie, spektaklu czy na przykład w reportażu radiowym odbywa się to w ten sposób, iż „życiowe emocje bohaterów”, które odnajdujemy nie tylko w treści przekazu, ale przede wszystkim w głosie osoby opowiadającej wywołują u słuchaczy nacechowane emocjonalnie skojarzenia z własnym życiem.
W ten sposób powstaje rodzaj mostu emocjonalnego między tym, kto mówi (na antenie), a tym, kto słucha. W radiu nie widzimy twarzy, defektów urody, znaków szczególnych występującej postaci. Dlatego też jednostkowa historia przedstawiona w reportażu, nabiera rangi historii uniwersalnej i łatwiej się z nią utożsamić niż na przykład z historią oglądana na ekranie.
Każdy reportaż opowiada o zdarzeniach i sytuacjach zaistniałych w rzeczywistości. W reportażu dźwiękowym relacjonują je – własnym głosem – nagrani przez autora bezpośredni ich uczestnicy bądź świadkowie. Faktycznie nie jest to wyłącznie opowieść o wydarzeniach, ale raczej o osobistym ich przeżyciu.
Emocje w radiu ukryły się w warstwie brzmieniowej opowieści, czyli w „tym, co słychać”. Najprościej mówiąc: w radiu liczy się nie tylko, CO ktoś mówi, O CZYM opowiada, ale JAK opowiada.
To JAK odnosi się do prozodycznych cech mowy ludzkiej, czyli akcentu, intonacji, rytmu, brzmienia głosu, rytmu oddechu; wszystkich pozawerbalnych aspektów mowy: mruknięć, chrząknięć, mlaśnięć etc. Dzięki brzmieniu mowy ludzkiej sposobowi jej nagrania, zbliżamy się emocjonalnie do bohatera, bądź się od niego oddalamy (patrz moduł słuchanie).
Hipsometryczna mapa uczuć
Zainspirowana geograficzną mapą hipsometryczną wpadłam na pomysł sporządzenia „hipsometrycznej mapy uczuć”, która może być nowym narzędziem analizy radiowego reportażu bądź słuchowiska.
Może być także narzędziem do poznawania emocji bohaterów i własnych. Pomoże Ci zrozumieć sytuację bohatera, połączy to, co i jak mówi, z tym, co i jak odczuwa.
Umiejętność diagnozowania cudzych emocji, próba zrozumienia czyjegoś stanu, pomyślenie, czego ja oczekiwałbym w podobnej sytuacji to składniki empatii.
Inteligencja emocjonalna to ten obszar w naszym życiu, nad którym możemy pracować, udoskonalać i rozwijać.
Dlatego próba rozpoznania emocji, może być ważnym ćwiczeniem pożądanych kompetencji zawodowych.
Na mapie hipsometrycznej przy pomocy kolorów odwzorowane zostaje ukształtowanie powierzchni lądu. Zieleń to niziny, żółć – wyżyny, pomarańcz – to góry, czerwień oznacza najwyższe wzniesienia. Kolory te mogą również symbolizować natężenie emocji w opowieści – a to natężenie dobrze, gdyby w procesie poznawania dzieła ulegało różnicowaniu.
Kolory emocji
A zatem:
– Czerwonym kolorem oznaczam te fragmenty audycji, w których bohater wpuszcza nas do świata swoich najgłębszych emocji, silnych wzruszeń.
– Kolor pomarańczowy oznacza znaczne emocje towarzyszące relacjonowaniu faktów.
– Kolor żółty – przyporządkowuję tym fragmentom, w których słyszymy bohatera w działaniu (są to tzw. sceny) – a zatem jego emocje obserwowane są z pewnego dystansu.
– Kolorem zielonym oznaczam fragmenty neutralne emocjonalnie – są to na przykład wypowiedzi osób niezaangażowanych bezpośrednio w przedstawione wydarzenia, komentujących je niejako z zewnątrz.
Przeżycie emocjonalne jest przeciwieństwem jego braku, – czyli obojętności. A to właśnie o nieobojętność chodzi twórcom reportaży, czy literatury faktu w ogóle. Nieobojętność, zrozumienie światów naszych bohaterów, mechanizmów ich wyborów – z tym chcielibyśmy pozostawiać naszych odbiorców. Nie da się tego dokonać bez pobudzenia emocji słuchaczy.
Inspiracje lekturowe:
Reportaż Katarzyny Michalak, Dzień Taty, o ojcostwie Zenona Oleniaka, wykorzystany w analizie emocji
https://www.radio.lublin.pl/news/04-01-2018-reportaz-katarzyny-michalak-dzien-taty
Tiffany Watt Smith, The Book of Human Emotions, Profile Books 2015.
Daniel Goleman, Inteligencja emocjonalna, Poznań 2012.
Tiffany Watt Smith, Historia ludzkich emocji, Ted talks:
Daniel Goleman, Inteligencja emocjonalna w praktyce. W jaki sposób inteligencja emocjonalna pomaga odnieść sukces zawodowy, Poznań 2012.
Piotr Przybysz, Fenomen emocji estetycznych, „Oblicza Neuronauki”
Zdjęcie: dr Kinga Sygizman
