Szkoła Społecznej Uważności to cykl warsztatów tworzenia reportażu, który można zrealizować samodzielnie lub w grupie. Kurs składa się z ośmiu logicznie powiązanych ze sobą modułów, które pomogą Ci przygotować własną opowieść.
.
.
.
Zalety:
| 
Zalety:
|
Czym jest "społeczna uważność"?
Uważne relacje
Jak łatwo zauważyć, najważniejsze umiejętności związane z tworzeniem reportażu koncentrują się na budowaniu relacji z drugim człowiekiem i poświęcaniu uwagi swojemu otoczeniu.
Społeczna Uważność, która stanowi serce naszej szkoły, to właśnie skupienie na bliźnim
w postawie szacunku, poznawanie jego historii bez uprzedzeń i założeń.
Wykraczać ponad przeciętność
To umiejętność słuchania i słyszenia, którą Ryszard Kapuściński przypisywał jednostkom ponadprzeciętnym. Dziennikarz, a w szczególności reporter, musi być społecznie uważny – dostrzegać drugie dno wydarzeń, kierować się ciekawością świata i ludzi, poznawać historie
i widzieć sens uniwersalny w doświadczeniu jednostki.
Powinien być obecny myślą, duchem i ciałem w sytuacji, którą poznaje i poświęcać uwagę drugiemu człowiekowi w postawie pełnej życzliwości.
Mindfulness a społeczna uważność
Termin uważność ma swoją tradycję w badaniach psychologicznych.
W literaturze, nawet polskiej, występuje często w brzmieniu oryginalnym, mindfulness,
ze względu na brak wystarczająco dobrego tłumaczenia.
Mindfulness tłumaczy się jako ‘uważność, uważną obecność, całkowite zaangażowanie
w to, czego doświadczamy tu i teraz’.
Metoda została opracowana w latach siedemdziesiątych przez Johna Kabat-Zinna (USA), który wywodził praktykę mindfulness z buddyjskich medytacji i początkowo wykorzystywał ją w terapii redukcji stresu.
Dzisiaj mindfulness jest świecką metodą naukową wykorzystywaną w różnych obszarach terapeutycznych przez psychologów i psychiatrów.
W Polsce badania w tym zakresie prowadzą m. in. Paweł Holas z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, dr Tomasz Jankowski z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, czy ks. dr Stanisław Radoń z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Praktyką mindfulness zajmuje się Wojciech Eichelberger, psychoterapeuta, psycholog i pisarz – jego ciekawych wykładów posłuchaj na YouTube.
Wiedza i doświadczenia praktyków mindfulness, a w szczególności postawa uważnej obecności, znajdują znakomite odzwierciedlenie w procesie tworzenia reportażu.
W Szkole Społecznej Uważności nie dostaniesz jednak wskazówek do profesjonalnego treningu mindfulness – tych możesz poszukać u specjalistów (np. w Polskim Towarzystwie Mindfulness). Nie zgłębisz też zagadnień teoretycznych związanych z uważnością psychologiczną – możesz o nich poczytać w licznych publikacjach naukowych i popularnych.
Praktyka uważności tylko zainspirowała nas do nazwania postawy, którą kształtuje reportaż.
Uważny reporter
Zadaniem Szkoły Społecznej Uważności jest ćwiczenie kompetencji dziennikarskich, pomagających w budowaniu lepszych relacji z otoczeniem, dlatego niektóre ćwiczenia będą wymagać od Ciebie skupienia, zatrzymania i zasłuchania.
Wywodzą się jednak z doświadczeń zawodowych reportażystów i badaczy reportażu, którzy korzystając z różnych dziedzin nauki, przygotowali dla Ciebie program wszechstronnie rozwijający opisane już kompetencje kluczowe.
Reporter, a inaczej człowiek poszukujący historii, potrafi tu i teraz doświadczać rzeczywistości, chłonąć zdarzenia z ciekawością poznawczą, otwierać się na drugą osobę bez wcześniejszych założeń i przeświadczeń, w postawie życzliwej dociekliwości, a nie oceny.
Dla bohatera kontakt z reporterem to szansa, że indywidualna historia może zostać usłyszana przez wielu odbiorców i dla wielu może stać się ważnym i uważnym przeżyciem.
Dlaczego reportaż?
Pióro mistrzów
Reportaż uważany jest za gatunek mistrzowski. Melchior Wańkowicz, Ryszard Kapuściński, Hanna Krall, Krzysztof Kąkolewski, Małgorzata Szejnert, Wojciech Tochman, Mariusz Szczygieł, Wojciech Jagielski, Lidia Ostałowska – jednym tchem, bez głębszego zastanowienia, można wymienić nazwiska polskich reporterów, których prace uznane są na całym świecie. Adaptację Cesarza wystawił Royal Court Theatre w Londynie, publikacje Hanny Krall tłumaczono na kilkanaście języków, a Czesi jako naród mogli się przejrzeć w lustrze opowieści, dzięki wnikliwym obserwacjom Mariusza Szczygła.
Podstawowe cechy reportażu
Reportaż jest gatunkiem niespiesznym, wymagającym namysłu i poszukiwania znaczeń pod powierzchnią wydarzeń. Emocjonalny i refleksyjny, dopomina się o doświadczenie dziennikarskie i sprawny warsztat pisarski, aby fakty przedstawiać konkretnie i obrazowo. Studenci dziennikarstwa zaczynają pracę warsztatową od newsów, praktykę redakcyjną podobnie – od zbierania informacji.
Wydaje się, że do reportażu będzie można dojść dopiero po długim czasie praktykowania w newsroomie.
News wciąż daje nam temat, lecz dziś w reportażu ważniejsze jest to, czego w newsie nie ma (Szczygieł, Tochman 2010).
Wszystko to przemawia na niekorzyść reportażu – bo jak uczyć formy mistrzowskiej pomijając etap czeladnika?
Szkoła Społecznej Uważności nie chce szkolić przyszłych reporterów, choć jeśli ktoś zainspiruje się projektem i podąży tą właśnie drogą zawodową, będzie to sukces przekraczający nasze najśmielsze oczekiwania.
Reportaż w SSU
Szkoła Społecznej Uważności to dostrzeganie, PRAKTYKOWANIE i DOŚWIADCZANIE reportażu.
To poznanie formy w różnych jej aspektach – od poszukiwania problemu, przez spotkanie z bohaterem, obcowanie z historią innego, po ukształtowanie własnej opowieści.
Zmaganie z rzeczywistością i próba znalezienia własnego głosu.
A także korzystanie z doświadczeń mistrzów – podglądanie ich warsztatu, poszukiwanie inspiracji, odkrywanie różnych perspektyw widzenia świata.
W Szkole Społecznej Uważności poprzez projekt twórczy rozwiniesz umiejętności, które mistrzowie nabywają przez lata. Nie od razu wydasz książkę lub opublikujesz swój tekst, ale poznasz techniki stosowane przez zawodowców i doświadczysz innej formy rozumienia świata i myślenia o nim.
A wiedza i kompetencje, które zdobędziesz w naszej szkole, pomogą Ci w każdym obszarze życia zawodowego.
Bo Pomyśl przez chwilę – znasz taki zawód, w którym w ogóle nie trzeba współpracować z ludźmi?
Kim jest reporter?
Istotą reportażu jest pełne temperamentu, bliskie życiu, silne i osobiście doznane przedstawienie jakiegoś wydarzenia. W przeciwieństwie do „sprawozdawcy”, który przyjmuje rzeczy bardziej biernie i sumiennie, reporter pokazuje pochodzące z własnego oglądu, rzeczowo opracowane
w szczegółach, ale jednak osobiste wrażenia ogólne. (Maziarski 1966).
Bycie reporterem to przywilej towarzyszenia bohaterom wydarzeń, możliwość poznawania historii widzianej oczyma różnych postaci, ale też konieczność oddzielania faktów od zmyśleń, ocen, opinii.
To trening rozdzielania prawdy i fałszu, tak istotny w dobie szybkiego rozprzestrzeniania się fake newsów – wiadomości, których celem jest dezinformacja lub oszukanie odbiorców.
To także doskonała szkoła budowania relacji interpersonalnych z bohaterami, których trzeba znaleźć, przekonać do rozmowy, wysłuchać oraz zadawać pytania, które pozwolą dotrzeć do sedna wydarzeń.
To forma, w której najmniej prawdopodobne historie, wydarzyły się naprawdę.
To gatunek mistrzów – Twój gatunek.
Czy mam na to czas?
Na co dzień pracujemy ze studentami, którzy są bardzo aktywni. Pracują w mediach, w agencjach marketingowych, łączą różne kierunki studiów.
Bardzo często słyszymy, że młodzi nie mają czasu, bo:
– muszą się rozwijać,
– zdobywać doświadczenie,
– dbać o sylwetkę,
– zdrowo się odżywiać,
– doskonalić znajomość języków obcych lub uczyć się kilku nowych jednocześnie,
– doskonale organizować swój czas i wypracowywać dobre nawyki……
Znasz to? My też. Dlatego proponujemy, żeby się zatrzymać.
Nasze warsztaty możesz realizować kiedy chcesz i jak chcesz. Możesz z nich korzystać w autobusie, w domu,
w przerwie. Możesz sięgnąć do jednego modułu lub do wszystkich. Możesz wrócić, kiedy chcesz. Masz czas.
Czas spędzony z książką, reportaż radiowy wysłuchany w trakcie spaceru, dokument obejrzany wieczorem –
to nigdy nie jest strata czasu. To czas, który poświęcasz na ubogacenie wewnętrzne. Poznajesz zakamarki świata, rozmaitych bohaterów, sprawy, o jakich nie śniło się filozofom. To jednocześnie czas, który możesz przeznaczyć na kontakt z samym sobą. I czas odpoczynku. Wtedy możesz odetchnąć, wypić kawę, odpłynąć.
Nazywamy ten czas doświadczaniem i praktykowaniem reportażu. Jakie przynosi korzyści?
Wymienimy ich tylko 5.
Ale jak zaczniesz swoją przygodę, znajdziesz ich znacznie więcej.
5 największych plusów
1. Reportaż to prawda – zaskakująca, dziwna, trudna, bolesna, różna. Czasem nie da się jej uchwycić, czasem jest jak racja – każdy ma swoją. Ale reporter drąży, więc masz pewność, że to nie jest fake news.
2. Poszerzasz horyzonty – dzięki prawdzie lepiej poznajesz świat i ludzi, wiesz więcej o sprawach, o których pobieżnie pisały gazety. Przekraczasz granice: te realne i te metaforyczne. Możesz być, gdzie chcesz, nawet zdobyć himalajskie szczyty.
3. Wyrabiasz własną opinię – reportaż nigdy nie narzuca, ale zachęca do refleksji. Rozwija krytyczne myślenie,
a dziś to bardzo ceniona przez pracodawców umiejętność.
4. Poznajesz swoje emocje – reportaże bulwersują, zaskakują, bawią, oburzają. Umiejętność diagnozowania własnych emocji, to podstawa pracy nad inteligencją emocjonalną.
5. Zmieniasz się – reportaż oducza nas obojętności, ale pobudza w nas empatię. Dlatego to wciąż najskuteczniejszy gatunek interwencyjny. Dzięki reportażom bohaterowie otrzymują realną pomoc, ponieważ porusza on serce i wolę. Każde spotkanie z reportażem ubogaca, nawet jeśli uznasz, że zmiana postawy wobec świata, brzmi dla Ciebie jak przesada.
A czy są skutki uboczne?
Niestety tak. Po dobrym reportażu można nie przespać nocy, albo szukać godzinami w sieci informacji, zdjęć, ciekawostek. Ale nie martw się wtedy praktykujesz kolejną ważną umiejętność: korzystanie ze źródeł informacji.
Zapraszamy Cię do wspólnej przygody!
Bibliografia:
Biblia dziennikarstwa, red. A Skworz, A. Niziołek, Kraków 2010 – znajdziesz tu opowieści i porady praktyków dziennikarstwa, nie tylko dotyczące reportażu. To w wielu przypadkach fascynujące historie o kulisach pracy, blaskach i cieniach tego zawodu.
M. Chyliński, S. Russ-Mohl, Dziennikarstwo, Warszawa 2007 – podręcznik dla przyszłych dziennikarzy. Możesz skorzystać z wielu podpowiedzi warsztatowych.
R. Kapuściński, Podróże z Herodotem, Warszawa 2008 – zacznij swoją przygodę z reportażem od fascynującej książki o naturze reportera, który wciąż dziwi się światu i nie przestaje zadawać pytań.
J. Maziarski, Anatomia reportażu, Warszawa 1966 – mimo iż pozycja ma już swoje lata, czy rola reportera pozostaje niezmienna?
M. Szymaniak, Urobieni. Reportaże o pracy, Wydawnictwo Czarne, 2018 – to najnowszy zbiór reportaży o pracy (premiera w czerwcu 2018 r.). Autor przedstawia historie zawodowe bohaterów, osadzając je w kontekście problemów współczesnego rynku pracy. Jeśli dopiero zamierzasz szukać pracy, reportaże mogą wydać Ci się przygnębiające. Warto jednak poznać szanse i zagrożenia, jakie czekają na Twojej drodze. Ta książka uczy również empatii wobec osób, które spotykamy na co dzień, a nie zawsze zwracamy na nie uwagę.
Szkoła Społecznej Uważności – kompetencje dziennikarskie kluczem do sukcesu w zawodowym starcie to projekt Katedry Komunikacji Medialnej Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie oraz Lubelskiej Fundacji Rozwoju w ramach działania Mikro innowacje - makro korzyści. Projekt sfinansowano ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego z Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020.
